شرکت بازرگانی به مجموعه‌های تجاری اطلاق می‌شود که توسط دو یا چندین عضو و به‌منظور درآمد‌زایی و انجام فعالیت‌های سودآور، تأسیس و راه‌اندازی می‌گردند. علاوه بر داشتن برخی ویژگی‌ها، این شرکت‌ها ملزم به رعایت قوانین و مقررات خاصی جهت ثبت و شروع به کار می‌باشند و برای فعالیت نیز نیازمند اخذ مجوز‌هایی از نهاد‌های ذی‌ربط خواهند بود. در‌واقع دنیای صنعت و تجارت به سمتی در حال حرکت و پیشرفت است که گروه‌های مختلفی از افراد بر اساس قوانین حاکم بر تجارت کشور، می‌توانند به شکل رسمی اقدام به راه‌اندازی شرکت‌هایی با محوریت فعالیت‌های تجاری و اقتصادی کنند. به‌طوری‌که، قادر به انجام کلیه خدمات بازرگانی در سطح بین‌المللی و یا توزیع و فروش کالا در داخل کشور به شکل گسترده می‌باشند. با این مقدمه در ادامه ضمن بررسی عملکرد شرکت بازرگانی به معرفی انواع آن و همچنین خدماتی که در این راستا ارائه می‌شود خواهیم پرداخت.

شرکت‌ بازرگانی، واحد‌ اقتصادی هستند که اساس کار آن‌ها مبتنی بر دادوستد در بازار‌های داخلی و یا خارجی است. شاخص‌ترین خدمات این نوع شرکت‌ها را می‌توان، واردات و صادرات اقلام و محصولات مختلف دانست و به همین دلیل وجود آن‌ها، برای حرکت مداوم چرخ‌های اقتصاد و به‌ویژه زنجیره تأمین، الزامی خواهد بود. همچنین شرکت‌ بازرگانی به‌عنوان بازوی اقتصادی هر کشور در دادوستدهای بین‌المللی شناخته می‌شود که توانایی خرید و واردات انواع مواد اولیه و اقلام ضروری جهت تأمین نیاز واحد‌های تولیدی را دارا می‌باشند. در امر فروش تولیدات داخلی به خارج از مرز‌ها نیز این مراکز، نقش مهمی ایفا می‌کنند و تعامل و همکاری همه‌جانبه‌ای با شرکت‌های تولیدی برای صادرات کالا دارند. این در حالی است که هنگام کمبود برخی اقلام، شرکت بازرگانی قادر به رفع مشکلات بازار و تأمین و توزیع به‌موقع آن‌ها خواهند بود.

اساساً یک شرکت‌ بازرگانی قادر به ارائه خدماتی متنوع است. اما آن‌طور که پیش‌تر نیز صحبت شد، از خریدوفروش انواع کالا‌ها گرفته تا توزیع آن‌ها، در حیطه مسئولیت این شرکت‌ها قرار دارد. همچنین فعالیت در عرصه واردات و صادرات اقلام دارای مجوز‌های گمرکی نیز بخش دیگری از خدمات این واحد‌های تجاری را دربرمی‌گیرد. ضمن آنکه می‌توان بهره‌مندی از اختیار اعطای نمایندگی‌های مجاز، جهت حضور در نمایشگاه‌ها و غرفه‌های داخلی یا بین‌المللی را در حوزه عملکرد یک شرکت‌ بازرگانی دانست. گستردگی خدمات شرکت‌ بازرگانی به‌اندازه‌ای است که امکان فعالیت در حوزه‌های مالی و پرداخت تسهیلات را نیز دارد. از طرفی این شرکت‌ها به نمایندگی از مشتریان خود می‌توانند در مذاکرات بین‌المللی جهت عقد قرارداد و خریدوفروش کالا نیز حضور پیدا کنند.

• خرید، فروش و توزیع کالا
• بازاریابی و فروش کالا‌های مجاز صادراتی
• واردات و ثبت سفارش کالا
• انتخاب منابع تأمین مناسب
• مشاور و مجری پروژه‌های برون‌مرزی
• مشاوره در امور بازرگانی خارجی
• اخذ نمایندگی فروش شرکت‌های خارجی
• اعطای نمایندگی مجاز بازرگانی جهت حضور در رویداد‌های تجاری و اقتصادی داخل و خارج از کشور
• فرایند ترخیص کالا از گمرک‌های داخل و خارج کشور
• گشایش اعتبارات و ال سی و ارائه تسهیلات از کلیه بانک‌ها و…

بر اساس قوانین تجارت، شرکت‌های بازرگانی با توجه به مسئولیت شرکا در برابر هم و یا نسبت به طلبکاران در انواع مختلفی تقسیم‌بندی و معرفی می‌شوند که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت:

• شرکت‌ بازرگانی سرمایه‌ای

شرکت‌ سرمایه‌ای را می‌توان این‌طور معرفی کرد که کلیه مسئولیت‌ها و اعتبار این شرکت‌ها، متناسب با میزان سرمایه‌ای که هریک از شرکا در زمان تأسیس یا در ادامه به شرکت تزریق نموده‌اند، تعیین می‌گردد. بر طبق مقررات، این شرکت‌ بازرگانی ملزم به تعیین دقیق سرمایه شرکت در تمامی مکاتبات و حتی سربرگ‌ها هست که بیانگر میزان اهمیت این موضوع می‌باشد.

• شرکت‌ بازرگانی شخصی

برخلاف شرکت‌های سرمایه‌ای، اعتبار و مسئولیت شرکت‌ شخصی، ارتباطی به میزان دارایی و آورده شرکا ندارد و آنچه معیار و ملاک فعالیت در این شرکت بازرگانی به‌حساب می‌آید؛ شخصیت و میزان اعتبار شرکا است. به همین دلیل درصد مسئولیت‌پذیری افراد در این شرکت‌ها نسبت به طلبکاران، بیشتر بوده و در صورت انحلال یا ورشکستگی شرکت، پرداخت مطالبات و بدهی‌ها بر عهده شرکا خواهد بود.

• شرکت‌ بازرگانی مختلط

شرکت مختلط یکی دیگر از شرکت‌های بازرگانی بوده که از تداخل و ترکیب شرکت‌ شخصی و سرمایه‌ای ایجاد شده است. ثبت و تأسیس این واحد‌های بازرگانی در شرایطی صورت می‌گیرد که برخی از شرکا به‌رغم برخورداری از سرمایه کافی، فاقد تخصص لازم برای انجام امور و فعالیت‌های شرکت هستند. از همین‌رو با افرادی که سرمایه‌ای ندارند اما از توانایی و مهارت موردنیاز جهت اداره امور تجاری شرکت برخوردار هستند، اقدام به تأسیس یک شرکت بازرگانی می‌کنند. به‌این‌ترتیب، مسئولیت اداره و پرداخت مطالبات بر عهده کلیه افرادی است که در این شرکت مشغول به فعالیت هستند.

• شرکت‌ بازرگانی کمیتی

شرکت‌ کمیتی نیز دسته‌ای دیگر از شرکت‌های بازرگانی هست که تأسیس و راه‌اندازی آن‌ها باهدف ارائه خدمت به مردم و رفاه حال آن‌ها است. معمولاً در این نوع شرکت‌ها، افراد زیادی به‌عنوان شرکای تجاری دارای سهم بوده و البته که میزان درآمد‌زایی و سود این نوع شرکت بازرگانی نیز در مقایسه با سایر شرکت‌ها، کمتر خواهد بود.

بر اساس ماده بیست قانون تجارت ایران، شرکت‌های بازرگانی را می‌توان در هفت قسمت و در انواع زیر دسته‌بندی نمود که عبارت‌اند از:

شرکت سهامی: در این شرکت بازرگانی، که در دو نوع سهامی خاص و عام فعالیت می‌کند، سرمایه به سهام تقسیم می‌گردد. گفتنی است که مسئولیت صاحبان سهام در این شرکت متناسب با مبلغ اسمی سهام آن‌ها می‌باشد.

شرکت تضامنی: برخلاف شرکت سهامی، مسئولیت شرکا در شرکت تضامنی، بسته به میزان سرمایه نبوده و تمامی شرکا مسئولیت دیون و تعهدات شرکت را نیز عهده‌دار می‌باشند.

شرکت با مسئولیت محدود: ایجاد و تأسیس این شرکت و انجام امور آن عمدتاً توسط دو یا چندین نفر بوده و مسئولیت پرداخت مطالبات و تعهدات نیز متناسب با میزان سرمایه شرکا خواهد بود.

شرکت مختلط غیر سهامی: تشکیل این شرکت بازرگانی جهت انجام فعالیت‌های تجاری با نام مخصوص توسط یک یا چند شریک ضامن و چندین شریک با مسئولیت محدود، بدون انتشار سهام صورت می‌گیرد.

شرکت مختلط سهامی: این شرکت نیز تحت یک عنوان خاص و توسط چند شریک سهامی و یک یا چند شریک ضامن تأسیس می‌گردد.

شرکت نسبی: ثبت و راه‌اندازی این شرکت، باهدف انجام امور تجاری تحت یک اسم خاص و توسط دو یا چند شریک صورت می‌گیرد که میزان تعهدات هریک از شرکا بسته به میزان سرمایه آن‌ها خواهد بود.

شرکت تعاونی تولید و مصرف: این شرکت بازرگانی نیز باهدف پاسخگویی به نیاز‌های مشترک شرکا و بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی آن‌ها تشکیل گردیده است که فعالیت آن‌ها به‌صورت خودیاری، ترغیب به پس‌انداز و یا همکاری و کمک متقابل است.